آیا هدایای دوران نامزدی را می توان پس گرفت؟

بررسی حقوقی پس گرفتن هدایای نامزدی

امیرحسین صفدری پژوهشگر در علم حقوق

راه حل حقوقی مشکلات دوران نامزدی چیست؟/ آیا هدایای دوران نامزدی را می توان پس گرفت؟

نامزدی یا وعده ازدواج قراردادی است که بین دو نفر به منظور ازدواج در آینده بسته می شود و آن را نمی توان صرفا یک تعهد اخلاقی دانست. زمانی که دختر و پسری در نگاه اول، یکدیگر را برای ازدواج پذیرفته و تصمیم دارند زندگی مشترکشان را زیر یک سقف آغاز کنند، در عرف جامعه باید مراحلی را طی کنند تا این آشنایی اولیه ختم به ازدواج شود.

پس از برگزاری مراسم اولیه که خواستگاری کردن دختر از خانواده او توسط خانواده پسر است اگر تمام شروط طرفین مورد موافقت هر دو خانواده قرار گیرد مدت زمانی تعیین می شود تا دختر و پسر برای شناخت بیشتر با یکدیگر و آشنایی با خلق وخو، اعتقادات، آداب و رسوم و حتی برای انجام آزمایشات قبل از ازدواج با یکدیگر نامزد شده و این دوران را بگذرانند.

البته بارها مشاهده شده است که بسیاری از این افراد در همان دوران نامزدی و با توجه به شناختی که از یکدیگر پیدا کردند طرف مقابل را در مقام همسری خود نیافته و نامزدی خود را به هم می زنند.

در این بین شاید اتفاقاتی در دوران نامزدی رخ دهد که نیازمند بررسی حقوقی بیشتری بوده و قانون برای آن تصمیم گرفته است؛ یکی از این موارد تعیین تکلیف هدایا و کادوهایی است که نامزدها به یکدیگر داده و حالا با برهم خوردن دوران نامزدی باید تکلیف این هدایا مشخص شود.

مواد قانونی مرتبط با نامزدی در قانون مدنی

مطابق ماده ۱۰۳۴ و ۱۰۳۵ قانون مدنی بر اساس این قوانین وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخته شده باشد. بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه ی خسارتی نماید.

اگر نامزدی به هم خورد می توان هدایا را پس گرفت

و بر اساس ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی اگر نامزدی به هر دلیلی به هم بخورد برابر قانون هر یک از نامزدها می تواند هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند و اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتا نگاه داشته می شود مگر این که آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.

البته در ماده ۱۰۳۸ قانون مدنی قانون گذار تاکید می کند که مفاد ماده قبل از حیث رجوع به قیمت در موردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها به هم بخورد مجری نخواهد بود.

نکته مهمی که در خصوص پس گرفتن هدایا در دوران نامزدی باید به آن اشاره کرد این است که هدایایی که برحسب عرف و عادت مصرف شدنی هستند مثل: شیرینی، عطر، وسایل بهداشتی و... فردی که این هدایا را داده است درصورتی که این هدایای مصرف شدنی موجود نباشد حق دریافت قیمت آن ها را از طرف مقابل ندارد، اما اگر هدایا برحسب عرف و عادت قابل نگهداری باشد مثل: عکس، طلا، پارچه و... فردی که این هدایا را داده است اگر عین هدایا موجود باشد می تواند هدایا را پس بگیرد اما اگر عین هدایا موجود نباشد می تواند قیمت آن ها را از طرف مقابل مطالبه کند.

در حقوق کشور ما نکاح را یک عقد می دانیم پس باید اراده بین زن و مرد وجود داشته باشد، بنابراین ازدواجی که بدون اراده (قصد) باشد باطل است و از درجه اعتبار ساقط است.لذا نکاح در حال مستی یا شوخی یا جنون و... به علت فقدان قصد بی ارزش است.

دانستن حقوق و مسائل شرعی در دوران نامزدی و پیش از ازدواج به ساختن یک رابطه مطمئن و قانونی و سالم کمک می کند به همین دلیل توصیه می شود هم طرف زن و هم طرف مرد بامطالعه قوانین و رساله مراجع عظا تقلید از حقوق خود آگاه شده و بر پایه آن قراردادی سالم و صحیح را پایه گذاری نمایند.